Batak Olayı
Metin Edirneli yazıyor
Günümüzde Balkanlarda yaşanan en büyük sorunlardan biri, geçmişin siyasallaştırılarak ülkeler arasında gerilimlerin sürdürülmesidir. Bunlardan biri de hala gündeme getirilen ve Türk Bulgar ilişkilerinde zaman zaman gerilime yol açan Batak olayıdır.
Yer verdiğimiz tablo da, bu konuyu en fazla ajite eden ve aynı zamanda ajite edilmesine neden olan görsellerden biridir. İsterseniz kısaca bu konuya bir el atalım...
BATAK OLAYI
Ne zamana kadar uyuyacaksın
Uyan artık!
Sadece uyku için mi doğdun.
Uyanın artık beklenen zaman geldi.
Slaveykov’un dizelerindeki bağımsızlık çağrısı Hristo Botev’in şiirinde Türk düşmanlığına dönüşür:
Lanetle anne, lanetle
Bizi yurdumuzdan kaçırıp
Genç yaşta yad ellerde sefil ve perişan
Süründüren Türkleri lanetle
1876’da Osmanlı Devleti’nin başını en fazla ağrıtan olaylardan biri ve Bulgar isyanı ve özellikle Batak’taki isyanın Batı kamuoyunda ele alınış biçimidir. Şimdi ortada Müslümanlar tarafından katledilen Hıristiyanlar vardır. Peki, Batak’da gerçekte yaşananlar neydi?
Daily News yazarı Mac Gahan, 8000 sivilin öldürüldüğü iddia edilen Batak’la ilgili olarak şunları söylemektedir: “Fransız, Rus konsolosları ve Demir yolu yetkilileri daha yüksek rakamlar vermektedirler. Bunlara göre yanan köy sayısı 100’den fazla, öldürülenlerin sayısı ise 25.000 ila 40.000’dir. Ben 4 günde 15.000 kişinin öldürüldüğünü duyduktan sonra gerisini sormaya cesaret edemedim.”
Misha GLENNY’nin aktardığına göre bundan sonraki 18 ay içinde 200 küsur Avrupa gazetesinde Batak ile diğer vahşet olaylarını kınayan 3000 yazı çıkar. Tabii ki tek suçlu Müslümanlardır. Masum ve mazlum olan ise Hıristiyanlardır.
Batak olayların taraflarından birinin komitacılar, diğerinin ise o dönem başıbozuklar olarak adlandırılan Müslümanların olduğu kesindir. Ancak burada yaşanılan olaylar konusunda yapılan tanıklıkların tutarsız yanları bulunmaktadır.
Örneğin batakta 8 bin kişinin öldürülmüş olması, buranın hatırı sayılır büyüklükte bir kasaba olduğunu gösterir. Oysa öldürülen Bulgarlarla ilgili olarak büyük sayılar telaffuz eden Mac Gahan bile buranın, çok ıssız bir yer olduğunu söylemektedir.
Amerikalı Osmanlı tarihçisi Stanford Shaw ise hem kurbanların sayısı hakkında farklı bir rakam vermekte, hem de konu hakkında değişik bir yorumda bulunmaktadır. Shaw’a göre öldürülen Müslümanların sayısı Hıristiyanlardan fazladır. Ünlü tarihçi şunları söylemektedir: “Avrupa propaganda güçleri işe koyuldular. 4 binden fazla Hıristiyan öldürülmemişse de Britanya basını Bulgaristan vahşetinden söz etmeye ve fanatik Müslümanların binlerce savunmasız Hıristiyan köylüyü öldürdüğünü ilan etmeye başladı. Amerikalı misyonerler 15 bin Hıristiyan öldürülmüş olduğunu tahmin ederken Bulgarlar bu rakamı 50 ila 100 bine çıkardılar.Oysa İngiliz kaynaklarına göre Batak o dönemde 490 haneden oluşan 2 bin 800 dolayında insanın yaşadığı bir köydür. Dahası buradaki ayaklanmaya başka bölgelerden katılım da yoktur. Böyle bir ortamda onbinlerce Bulgarın öldürülmesinden bahsetmek, sadece ve sadece batıda bazı kesimlerce yaratılmaya çalışılan uygarlıklar çatışmasını beslemeye çalışmaktan başka bir şey değildir.
Oysa Bulgar tarihçiler çatışmalarda öldürülen Bulgarlarla ilgili olarak 3 bin rakamını vermektedirler. Fakat 2 bin 800 kişinin yaşadığı Batak’ta çatışmalardan sonra yapılan sayımda 1.781 kişinin yaşıyor olması asıl rakamın çok daha farklı olduğunu göstermektedir.
Buna göre çatışmalarda ölen Bulgarların sayısının 1019 olması gerekmektedir.
Metin EDİRNELİ
