İzmir - Buca ‘’Göç ve Mübadele Anı Evi’ ’ Ziyaretinde Duygusal Anlar
Hüseyin Yılmaz Yazdı
Bundan 2 ay kadar önce açılan ‘’Göç ve Mübadele Anı Evi’’nin açılış törenine katılmayı çok istediğim halde törene katılamamış, bu tarihi anı yaşayamadığım; o gün yapılan etkinlikleri izleyemediğim için çok üzülmüştüm. Ama, sonradan muhakkak ziyaret edeceğimiz bu müze evi gezmek ,doya doya incelemek bugüne nasipmiş.İki aile olarak planladığımız Buca’nın tarihi dokusunu ziyaret proğramımızın birinci önceliği Göç ve Mübadele Anı Evi oldu. Bizi karşılayan Müze görevlisi Hazal hanım ile kısa bir tanışma faslından sonra bu anı evinde sergilenmek üzere bir materyal getirdiğimi açıklayarak bunu kendilerinin teslim alıp alamayacağını sordum.Cevabın olumlu olması benim için sürpriz olmadı.Daha önce Samsun Alaçam’daki Mübadele Müzesine bağışladığım ve rahmetli ninemin el tezgahında kendi elleriyle dokuduğu yer sergisinin bir diğer örneği olan Fıta da denilen ninelerimizin siyah feracelerinin önüne bağladıkları Yün Önlüğü,sakladığım naftalin kokulu poşetinden çıkararak teslim ederken gerçekten çok duygulandım.Mübadelede Yunanistan -Selanik -Kavala- Sarışaban -Baraklı köyünden 20 li yaşlarda Samsun Merkez Kızıloğlak köyüne gelin olarak gelen ninem, koyunlarından önce kırparken daha sonra elde ettiği yapağıyı eğirirken ve iplerini kök boyası ile boyarken ,nihayet benim de hatırladığım el tezgahında bu önlüğü dokurken nasıl bir duygular içindeydi acaba? Belki de Mübadele öncesi kendi köyünde yaşadıkları acılı günleri ve göç sırasındaki Gülcemal Vapuru anılarını hatırlayarak hüzünlü bir Rumeli türküsü tutturmuştu, kimbilir? O an bunları hayal ettim ve hüzünlendim.Nineciğim, yıllar yıllar sonra el emeği bu Fıtasının, ben torunu tarafından bir müzeye bağışlanacağını ve Mübadele Anı Evi ziyaretçilerinin bu materyali de görecek ve inceleyeceklerini aklının ucundan bile geçirmemiştir herhalde. 1990 yılında vefat eden ninemin şimdi benim bu duygularımı hissettiğine inanıyorum.Mübadele acısını yaşayan ve göç yollarında kaybettiğimiz tüm yakınlarımızın ruhları şad olsun..
Şimdi de İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin mülkiyetinde olan ve restore edilerek Göç ve Mübadele Anı Evi olarak hizmete açılan bu yapıyı sizlere tanıtmak istiyorum.Buca’da birçok örneğinde olduğu gibi mübadele öncesi burada yaşayan Rumların oluşturduğu yerli halkın ,Sakız uslubu ile 1904 tarihinde inşa ettikleri bir yapı olup sonraki sahiplerinden İzmir Büyükşehir Belediyesince satın alınmış,İl Özel İdaresinin katkıları ile aslına uygun olarak 2013 restore edilen bina, Göç ve Mübadele Anı Evi olarak düzenlenmiş 10 Ekim 2017 günü çok güzel bir tören ile ziyarete açılmıştır (Bakınız:http://www.egedesonsoz.com/haber/izmir-de-hasretin-iki-yakasini-bulusturan-acilis/967284) Amacı’’Türk-Yunan Nufus Mübadelesi’’ başta olmak üzere Türkiye’ye balkan Ülkelerinden yapılan göçlerin hikayesini aktarmak ve göçmenlerden kalan kültürel mirası sergilemek ‘’olan anı evini ,adım adı gezerken duygu seline kapılmamak mümkün değil.Anı evine giriş bahçesinden başlayarak kat kat çıkılırken her köşesinde mübadele anıları anlatımları,görsel ve müzeye armağan edilen materyalleri sergilenmesi profesyonelce yapılmış. Bağışlayıcıları ve emeği geçenleri ,bu müzenin oluşmasını sağlayan İzmir Büyükşehir Belediyesini içten dileklerimle kutluyorum.
Buca Göç ve Mübadele Anı evinde neler var derseniz ana başlıklar altında şöyle özetlemek istiyorum.Giriş bahçe alanında Mübadele hakkında genel bilgiler kronolojik olarak anlatılıyor.Zemin kat ,ara kat ve ikinci kat odalarına verilen adlar çok anlamlı ve çok güzel betimlenmiş gibi geldi bana. Zemin kattaki ‘’Bekleyiş’’ odasında Mübadillerin yola çıkarken bekleyişleri bavullar ve çuvallar ile sembolize edilmiş. ‘’Vapurda’’ adını taşyan ikinci odada Mübadillerin hatıralarında simgesel bir yeri olan Gülcemal Vapuru’nun interaktif canlandırması yer almakta.’’Gelenler-Gidenler’’ başlıklı diğer odada ise Nufus teskereleri,Tasfiye Talepnameleri,belgeler,fotoğraflar efemera malzemler ve kıyafetler sergilenmektedir.Ara kata ,duvarlarda ayrılık teması işlenen fotoğrafların yer aldığı ahşap merdiven ile çıkılmaktadır.Bu kat ‘’Taafuzhane’’ olarak dizayn edilmiş ve Gelen mübadillerin sağlık kontrollerinin yapıldığı Tuzla ve Urla Taafuzhanelerinin önemli bölümleri burada canlandırılmıştır.Son katta ise mevcut 3 odaya ‘’Çocuk Olmak’’,’’Geleceği Kurmak’’ ve ‘’Geçmişe Sarılmak’’ isimleri verilmiş olup buralarda ise Mübadele çocukların gözünden anlatılmakta, hatıra olarak getirilen gündelik eşyalar,meslek aletleri v.b. eşyalar,Balkan coğrafyasına ait nişan kıyafeti,mübadele yıllarına ait çeyiz sandığı,farklı yörelere ait özgü el işi dokumalar ve interaktif bavul oyunu sergilenmektedir.
Bizlere bu müzenin tanıtımı için özel ilgi gösteren ,sergilenmek üzere getirdiğimiz materyali teslim alan müze sorumlusu Ayşe Hazal Beytaş hanıma bir kere daha teşekkür ederken,yolu İzmir ve Buca’ya düşen herkesin Göç ve Mübadele Anı evini muhakkak ziyaret etmelerini dilerim.
Hüseyin YILMAZ 25 Kasım 2017 - Aydın
