Kuzey Türklüğü'nde Türkçe'nin Gerilemesi ve Sonuçları
KARDEFSAM Müdürü Akın Üner'den bir analiz
Altınordu (Ya da daha doğru bir tabirle Altınorda) Devletinin resmi yazışmalarına dair Türk tarih kurumunun çıkardığı yayınlar incelendiğinde tarihin akışı sürecinde Kuzey Türklüğü'nde Türkçe'nin gerilemesine paralel devlet geleneğinin de zayıfladığı gözleniyor.
Hazar Denizi ve Karadeniz'in kuzeyinde asırlarca hüküm süren bu büyük Türk - Moğol devletinin yazışmalarında, Osmanlı'da görülen Türklük mefhumundan uzaklaşıp Arap tesirinin artışı sürecinin birebir yaşandığı okunuyor.
14. Yüzyıl başlarında Toktamış, Berke gibi Öz Türkçe isimler kullanan, yine aynı yüzyılın sonlarında yazışmalarında Allah ve Hz. Muhammed adına mühür bastıkları halde Uygur harfleriyle Öz Türkçe kullanan, sözün gelişi İslamiyet'teki manasını hiç bozmadan Allah kelimesi yerine Tengri diyen Altınordulular'ın 15. Yüzyılın sonlarından itibaren tıpkı Osmanlı'daki gibi bir değişim geçirdiğini gözlüyoruz.
Önce Arapça kelimelerin ve Arapça tamlamaların resmi dile hakim olduğu, Kağan (Han) isimlerinin Ahmet, Mahmud gibi Arapça'ya döndüğünü anlıyoruz.
Halifeliğin Osmanlı'ya geçtiği 16. Yüzyıldan itibaren aradaki uzak coğrafyaya rağmen bugünkü Kuzey Kafkasya, Kırım, Ukrayna ve Volga Havzasındaki Tatar - Kıpçak - Kazak kökenli Türkler'in yüzünü İstanbul'a çevirdiği açıkça görülüyor.
Yazışmalarda artık Uygur harflerinin yerini büyük ölçüde Arap harfleri, Türkçe'nin yerini Arapça'dan gelme kelimelerin baskın olduğu karma bir dil alırken yukarıda örneklediğimiz gibi Tengri kelimesinin yerine istisnalar hariç Allah ya da Arapça'da Allah kelimesi yerine kullanılan başka sözcüklerin kullanıldığını tespit ediyoruz.
17. Yüzyıldan itibaren Kırım ve Kuzey Kafkasya Türklüğü hızla Ruslar'ın baskısı altına girmeye başlayacak, Osmanlı İmparatorluğu bu uğurda birkaç defa Rus Çarlığı ile savaşacak, ancak 18. Yüzyıl boyunca devam eden bir sürecin ardından Kuzey Türklüğü ezeli düşmanı Ruslar tarafından hızla geriletecektir.
Tarihi süreci yakından takip edenlerin bildiği gibi günümüzde Kuzey Türklüğü yoğun katliam ve sürgünler nedeniyle alan hakimiyetini büyük ölçüde yitirmiş, kalanlar kısmen asimile olmuş, Putin'in geliştirdiği Avrasyacılık süreciyle Rus İmparatorluğu'na sadık olmaları kaydıyla yaşamalarına müsaade edilmiş bir toplum haline gelmiştir. Türkçe kullanımı kültürel bir hatıra olmakla beraber, günlük hayatta Rusça, ibadet dili olarak Arapça kullanılmaktadır.
